Periferik ve Santral Vestibüler Hastalıklara Yaklaşım

Vestibuler sistem hastalıklarında klinik olarak başdönmesi (dizzenes ve vertigo) ve dengesizlik ortaya çıkmaktadır.

Dengeyi oluşturan organlar şunlardır.
1. Vestibüler sistem (utrikul, sakkul, semisirküler kanallar)
2. Okuler sistem
3. Proprioseptif sistem (kas iskelet sistemi)
4. Merkez sinir sistemi (serebellum)

Denge; vestibüler sistem, oküler sistem, ve proprioseptif sistem (derin duyu) den gelen bilgilerin (information) denge merkezinde algılanması (processing) sonucu uygulama (motor yanıt) aşaması ile ortaya çıkar.
Vestibuler sistemin görevi pozisyon değişikliklerini algılayarak sinyal olarak denge merkezine iletmek,
Görüntüleri retinada sabitlemek
İskelet kaslarının tonusunu ayarlamaktır.
Vertigo vertere kelimesinden gelmektedir ve dönmek anlamına gelir. Vertigo kişi ile uzay arasında algıda bir uyumsuzluk sözkonusudur. Dizzenes de ise hastada sersemlik hali, sanki ayağının altından yer kayıyormuş hissi gibi daha müphem yakınmalar vardır.

Vertigo: Hasta etrafının döndüğünü algılamaktadır. Bu bir hareket illüzyonudur.
Dizzines: hasta çevrsindeki objelerin hareketli olduğunu sanrısına kapılır.

Vestibüler hastalıklar, periferik ve santral olarak sınıflandırılır.

1. Periferik vestibüler hastalıklara yaklaşım:

Periferik vestibüler sistem,
Utrikul, sakkul,
Semisirküler kanallar ve
Vestibüler sinirden ve vestibüler gangliondan oluşur.

Utrikul ve sakkulun içerisinde makula bölgesinde jelatin tabaka içerisinde kalsiyum karbonat kristalleri bulunur.
Periferik kökenli vertigolar merkezi sebepli olanlara göre daha sık olarak görülmektedir.

Sık karşılaşılan hastalıklar:
Benign pozisyonel paroksismal vertigo (BPPV)
Vestibüler nörinit
Meniere hastalığı
Superior semisirküler kanal dehisansı
Yaşa bağlı dengesizlik (Presbystasis)
Perilenfatik Fistül
Geniş vestibuler aquadukt

Not: periferik vestibülopati ve BPPV dışındaki tablolarda genellikle işitme kaybı da vardır.

2. Santral vestibüler hastalıklara yaklaşım:
Santral vestibüler sistem vestibüler nükleus, vestibülo-serebellar yollar, serebellum, thalamus ve korteks'ten oluşur.
Santral etyoloji vertigolar periferik nedenli vertigolara göre morbidite ve mortalite açısından daha önemlidir.
Her yaşta karşılaşılabilse bile hastalar genellikle 60 yaşın üstündedir. Pek çok tabloda nörolojik semptomlar mevcuttur.

Santral vestibülerin nedenleri şunlardır
Beyin sapı ve serebellum iskemisi, infark ve hemorajisi
Migren
Demyelinizan hastalıklar
Serebellopontin açı tümörleri
Travma
Epilepsi
Genetik

Vertigoya eşlik eden nörolojik veya başka semptom var mı, başlangıcı, süresi, beraberinde işitme kaybı olup olmadığı, kompanse ediliyor mu. Bunlara bakılmalıdır.

 
Vertigonun vestibüler hastalıklar dışında sistemik nedenleri de vardır:
İlaçlar
Hipotansiyon
İnfeksiyon hastalıkları
Endokrin hastalıklar
Vaskülitler
Diğerleri

Teşhiste nistagmus önemli bir bulgudur. Periferik hastalıklarda hep aynı yönde ortaya çıkmasına rağmen santral kökenli hastalıklarda nistagmusun yönü değişkendir. Nistagmus birkaç haftadan beri devam ediyorsa ve spontan olarak mevcutsa santral bir hastalık aranmalıdır.

Ayırıcı tanı:
Periferik baş döngüsünün en yaygın nedenleri pozisyonel vertigo, Vasküler nöronit, Meniere hastalığı, ve otoimmün kulak hastlıklarıdır. Santral dizinesin en yaygın sebebi ise vestibüler migrendir.

Vestibüler ve denge testleri:

Elektronistagmografi (ENG), Videonistagmografi (VNG), döner koltuk testi,
Aktif kafa dönüşü testi klinik olarak mevcut testlerdir.
Günümüzde göz hareketlerini kaydetmek için video kameraların kullanıldığı VNG yaygın olarak kullanılmaya başlamıştır.