Yenidoğan bebeklerde işitme taraması

Yrd. Doç. Dr. Ahmet Hamdi Kepekçi
Yeni Yüzyıl Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu

İşitme kaybı varda dil gelişimi ve konuşma bozukluğu da olacaktır. İşitme kayıplarının erken tanı ve tedavisi önemlidir. İşitme kaybı en yaygın görülen doğumsal defekttir. 1000 canlı doğumda 1-3 oranında görülür. İşitme kaybı olan çocuklar doğumunun ilk 6 ayında işitme desteği alırlarsa işitmeleri konuşmalarının normal sınırlarda olduğu tespit edilmiştir. Aksi halde dil, sosyal ve kognitif yeteneklerde gerileme söz konusu olacaktır.

Yenidoğanların erken tanı, tedavi ve (re) habilitasyon için işitme tarama testlerinden geçirilmesi zorunludur.

Bu konuda akustik uyarana verilen davranışsal cevaplar izlenmeli ve objektif işitme testi yöntemlerine başvurulmalıdır.

Çocukluk çağı işitme sorunlarının tespiti için kulak burun boğaz uzmanı, odyolog, çocuk hastalıkları uzmanı ve dil uzman ile 1982’de kurulan “Joint Committe on Infant Hearing (JCIH)” işitme taramasında yüksek riskli yenidoğan bebeklerin tespiti ve üç aydan önce odyometrik taramanın gerektiğini belirtmiştir.

1993’te yapılan “Bebek ve Küçük Çocuklarda İşitme Bozukluğunun Erken Tanısı” konulu bir panelde, yaşamın ilk üç ayında yenidoğanların iþştme taraması ile test edilmesi, iki aşamalı protokole göre Transient Evoked Otoacustic Emissions (TEOAE) ve bu testten geçemeyenlere Auditory Brainstem Responses (ABR) yapılması tavsiye edilmiştir. 1994’te “JCIH”, işitme kaybı olan bebeklerin yalnızca %50’sinde risk etmeni tespit edildiğinden, sadece risk taşıyan bebekler değil, tüm yenidoðanlar ulusal işitme taraması gerektiği belirtmiştir.

Amerikan Pediatri Akademisi 1999’da “Yenidoğan ve Bebek İşitme Kaybının Tanısı ve Tedavisi” yazısında da, ulusal tarama testinin üç aydan önce, müdahalenin de altı aydan önce yapılmasını önermiştir.

Ülkemizde yenidoğan işitme taramaları Hacettepe Üniversitesi ve Marmara Üniversitesi Odyoloji Bilim Dallarının öncülüğü ile başlatılmıştır. Ulusal Yenidoğan İşitme Taraması Kampanyası ise 2004 yılında ise ülkemizdeki tüm doğum hastanelerini kapsayacak şekilde başlatılmıştır.

Yenidoğanda görülen işitme kayıplarının büyük çoğunluğu koklear hastalıkları sonucunda gerçekleşmektedir. Örnek verecek olursak: Hipoksi – iskemi, ototoksik ilaçlar kokleada tüylü hücrelerin kaybına yol açarak; hiperbilirubinemi kokleada bilirubin birikimi yaparak; menenjit ise labirentite neden olarak işitme kaybı yapar.

Yenidoğanlarda işitme engeli riskinin yüksek olduğu tablolar:

AiIesinde kalıcı işitme engeli olanlar

İntrauterin enfeksiyonlar (Citomegalovirus, herpes, rubella, sifilis ve toksoplazma)

Kulak, yüz anornalisi olan yenidoğanlar

Doğum ağırlığı<1 250 gr

Ayrıca doğum haftası 36 haftadan düşük olması da işitme kaybı açısından bir risk oluşturmaktadır.

5 günden daha fazla YYBÜ Mekanik vantilatör ile tedavi olanlar

Transfüzyon gerektiren hiperbiluribinemi

Ototoksik ilaç kullanımı ve kıvrım diüretiklerinin kullanımı

İşitme kaybı ile seyreden sendromlar (Nörofibromatozis, osteopetrozis, Usher, Waardenburg, Alport, Pendred)

Ancak hiçbir risk grubuna girmeyen yenidoğanlarda da işitme kaybı söz konusu olabilir. Normal yenidoğanlarda %0.1 işitme kaybı görülürken, riskli grupta %10 beklenmektedir.

Önceleri sadece riskli bebeklere işitme taraması planlanırken günümüzde tüm yenidoğanlara tarama yapılması esas kabul edilmiştir.

Sağlıklı çocuk izlemelerinde bu dönüm noktalarını kaçırmamaya özen gösterilmelidir.

Yenidoğan dönemi:

Yüksek ve ani seslere irkilme tepkisi verir.

Seslere uyanır,

Ani ses duyduğunda gözlerini kırpar ya da açar.

3-4. ay:

Anneyi görmeden yalnızca sesini duymakla sakinleşir,

Yeni sesler duyduğunda görmese de oyunu bırakıp o sese yönelir.

6-9. ay:

Müzikli oyuncaklar ile oynar,

Değişen seslere ünlemler ve çağıldama ile yanıt verir, mama der.

12-15. ay:

Adını duyduğunda yanıt verir,

Basit emirlere uyar,

3-5 kelime ile konuşur.

18-24 ay:

Vücut parçalarını bilir,

20-50 kelime ile konuşur,

Konuşmasının %50’si yabancılar tarafından anlaşılabilir.

36 ay ve üzeri:

4-5 kelimelik cümle kurar,

Sözcük hazinesi yaklaşık 500’dür,

Konuşmasının %80’si yabancılar tarafından anlaşılabilir.

Tarama programında kullanılan testler:

Tarama amaçlı Oto Akustik Emisyon (T-OAE):

Non invaziv

Hareket ve gürültü testi olumsuz etkiler.

Dış kulak yolunun kapalı olması, sıvı kalıntısı nedeniyle testten geçemeyebilir.

İletim tipi ve kohlear işitme kayıplarını saptayabilir.

Tarama amaçlı otomatize beyin sapı işitsel uyarılmış cevabı (T-AABR):

Non-invaziv

Hareket ve gürültü testi olumsuz etkiler.

Duyarlılık ve seçicilik daha yüksektir

İletim, kohlear ve nöral tüm seviyelerdeki işitme kayıplarını saptayabilir

YYBÜ’nde kalan yeni doğanların tarama testi olarak kullanılır

Ne T-OAE ne de T-AABR işitme testleri değildir.

Her ikisi de ancak işitsel yolun yapısal bütünlüğünü gösterir.

Her iki testin de normal olması işitmenin normal olduğunu göstermez.

Altın standart odyometrik testlerdir.

YİTP’nın olumsuz etkileri Yalancı pozitiflik sonucunda işitmesi normal bir grup bebeğe gereksiz tanısal test uygulanması

Bu hız çoğu programda %2-4 dir; ideali ise %0.5-1 dir.

Yeni doğan işitme taramalarında kullanılan teknikler:

Otoakustik emisyonlar (Evoked Otoacoustic Emissions, EOAE) kullanılabilmektedir.
işitsel beyin sapı yanıtları (Auditory Brainstem Response, ABR)

Burada Konuşma ve normal gelişiminde gerekli olan frekanslarda 30 dB ve üzerindeki işitme kayıplarının saptanması hedeflenir.

Normal işiten yenidoğanlarda uyarılmış OAE cevabı alınır. EOAE’nun iki formu vardır. Distortion Product OAE (DPOAE) ve Transient Evoked OAE (TEOAE). Ancak dış kulak yolunda ve orta kulakta sıvı varda test yanlış sonuç verebilir. ABR ise sıvı varlığından etkilenmez.

Bebekler taburcu olmadan önce, işitme tarama testleri yapılmalıdır. Emisyon cihazında geçme kriteri bilateral “geçti” cevabı alınmasıdır.

Testten tek veya çift kulak kalan bebeklere 15 gün sonrasına tekrar transient evoked otoacustic emissions (TEOAE) testi yapılır.

T-AABR testinden geçemeyen bebeklere odyometrik inceleme yapılmalıdır. Başlangıç tarama testinde tek taraflı geçemeyen bebekler yeniden taranırken bilateral taranmalıdır. Ayrıca, sağlıklı çocuk izlemlerinde dil gelişimi (alıcı ve ifade edici dil) ve orta kulak değerlendirmesine devam edilmeli. Şüphe durumunda test yinelenmelidir. Aile, bakıcı ya da öğretmenlerin işitme konusundaki her kaygısı dikkate alınmalıdır. Tarama testinden cevap alınmazsa tanı ve rehabilitasyon programı için bir üst merkeze sevk edilmelidir.

Odyolojik değerlendirmenin temel basamakları aşağıdaki gibidir:

Aile katılımı ve Hikaye
Davranışsal Testler
1. Şartlandırılmamış Cevap Testleri
  1. Davranışsal gözlem odyometresi
2. Şartlandırılmış Cevap Testleri
  1. Görsel cevap odyometresi
  2. Oyun Odyometresi

Konuşma Odyometresi
Elektrofizyolojik Testler
1. İmmitansmetrik değerlendirme
2. Uyarılmış Otoakustik Emisyon
3. İşitsel Beyinsapı Cevabı
4. Auditory Steady-State Response

Erken müdahale:

Konuşma ve dil gelişiminin yakından izlenmesi,

Konuşma terapisi

İşitme cihazı ya da kohlear implant.

İşitme rehabilitasyonunun yeterli olup olmadığının sürekli değerlendirilmesi ve izlemi,

Potansiyel komplikasyonların izlemi (otitis eksterne, serumen tıkaması).

Kaynaklar:

AAP Clinical report-Hearing assessment in infants and hildren: Recommendations beyond neonatal screening. Pediatrics 2009;1 24:1 252-1 263

AAP Clinical report-Hearing assessment in infants and children: Recommendations beyond neonatal screening. Pediatrics 2009;1 24:1252-1263

Wolff R. Hearing screening in newborns Arc Dis Child 201 0;95:1 30-5

Patel H. Universal newborn hearing screening. Paediatr Child Health 2011;16(5):301 -10

YENİDOĞAN İŞİTME TARAMASI EĞİTİM KİTABI; SAĞLIK BAKANLIĞI BAŞBAKANLIK ÖZÜRLÜLER İDARESİ BAŞKANLIĞI; DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ - GAZİ ÜNİVERSİTESİ - HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ - MARMARA ÜNİVERSİTESİ